Một số di tích được xếp hạng cấp quốc gia, cấp tỉnh ở Cù Lao Chàm

Theo danh mục thống kê, hiện nay trên địa bàn xã đảo Tân Hiệp (Cù Lao Chàm) có 07 di tích được xếp hạng cấp quốc gia và 01 di tích xếp hạng cấp tỉnh (gồm 2 di tích khảo cổ học và 6 di tích kiến trúc nghệ thuật).

      Di tích Bãi Ông: Phân bố tại Bãi Ông - Cù Lao Chàm, xã đảoTân Hiệp. Di tích được phát hiện và đào thám sát vào tháng 5/1999, khai quật vào tháng 6/2000 với tổng diện tích 25m2. 

      Tại di tích này, các nhà khảo cổ học đã phát hiện được khá nhiều hiện vật gốm thô (đất nung); hiện vật đá gồm công cụ mài như rìu tứ giác ngắn, rìu có vai, lưỡi ghè, bàn mài nhiều loại, hòn kê, chày, hòn đập, bàn nghiền; dụng cụ miết gốm; chì lưới; kim bằng xương. Ngoài ra còn có mảnh nhuyễn thể, hạt cây, than tro... Chúng được nằm trong tầng văn hóa ổn định, có niên đại xác định bằng phương pháp các-bon phóng xạ qua mẫu than (C14): 3.100 ± 60BP (tức là cách ngày nay khoảng hơn 3.000 năm). Di tích được xếp hạng cấp quốc gia năm 2006.

Di tích Bãi Ông - Ảnh: Hồng Việt

 

      Di tích Bãi Làng: Phân bố tại Bãi Làng - Cù Lao Chàm, xã đảo Tân Hiệp (tọa độ: 15015’15’’ vĩ Bắc; 108023’10’’ kinh Đông). Được phát hiện, đào thám sát tháng 5/1997 và tháng 5/1998, khai quật tháng 5/1999, 8/2017 và 8/2018 với tổng diện tích là 21,7m2. Ở di tích Bãi Làng đã tìm thấy được nhiều hiện vật gốm và sành Champa; gốm tráng men và sành Trung Quốc; gốm tráng men và thủy tinh gia dụng Tây Á và Ai Cập; cùng đồ trang sức bằng thủy tinh (hạt chuỗi thủy tinh IndopacificĐông Nam Á và Trung Quốc… Xuất hiện nhiều dấu vết sản xuất thủy tinh nội địa của cư dân Champa ở Bãi Làng. Từ vị trí địa lý, hiện vật và thư tịch cổ cho thấy đây là điểm dừng chân, trao đổi thương mại của các thương thuyền quốc tế (trên con đường buôn bán Trung Quốc - Đông Nam Á - Tây Á) thời kỳ Champa từ thế kỷ VII, VIII - X sau Công nguyên. Di tích được xếp hạng cấp quốc gia năm 2006. 

Hiện vật tại di tích Bãi Làng - Ảnh: Hồng Việt

 

      Đình Tiền hiền Tân Hiệp: (cư dân địa phương gọi là lăng Tiền hiền): Tọa lạc tại thôn Bãi Làng, xã Tân Hiệp. Đình được xây dựng khoảng cuối thế kỷ XVIII, nằm ở Xóm Giữa thuộc thôn Bãi Làng để thờ các bậc tiền hiền, hậu hiền có công lập nên làng xã, đồng thời phối thờ những vị thần phù hộ nhân dân trong cuộc sống thường nhật. Đình được xây dựng theo lối cuốn vòm, lợp ngói âm dương. Bờ nóc trang trí hình “lưỡng long tranh châu”, bờ hồi mềm mại, tạo dáng hoa lá, đuôi cá, mặt rồng... Không gian nội thất rộng chia làm nhiều nếp, ngăn cách bởi các trụ xây. Trên bệ thờ chính gian giữa có ba bài vị ghi các thần hiệu của Phục Ba và một số thần liên quan đến nghề biển. Theo tài liệu, “Phục Ba ” là tước vị do Vua phong tặng cho các tướng có tài hàng hải hoặc giỏi chinh phục sóng gió. Ngôi đình được xếp hạng di tích cấp quốc gia năm 2006.

Đình Tiền hiền Tân Hiệp - Ảnh: Hồng Việt

 

      Chùa Hải Tạng: Chùa Hải Tạng tọa lạc tại khu vực Đồng Chùa thuộc thôn Bãi Làng - xã đảo Tân Hiệp hiện nay, xưa là phường Tân Hiệp của tổng Thanh Châu, Hòa Vang huyện, phủ Điện Bàn. Đây là công trình kiến trúc tôn giáo tín ngưỡng có quy mô lớn để thờ Phật kết hợp thờ Thánh Thần nhằm đáp ứng nhu cầu tín ngưỡng của cư dân trên đảo và là nơi để thương thuyền các nước ghé vào cầu cúng. Theo sách Đại Nam nhất thống chí thì ngôi chùa này từng là nơi tu tập của Hương Hải thiền sư cùng nhiều vị danh tăng khác.

      Theo văn bia hiện đang lưu giữ tại chùa cho biết, vào năm Cảnh Hưng thứ 19 (1758) chùa được dựng tại vị trí khác, cách vị trí hiện nay khoảng 200m về phía Đông Bắc. Nhưng do bị mưa bão làm hư hại nên vào năm Tự Đức nguyên niên (1848) chùa được dời về xây dựng lại trên địa điểm hiện nay. Chùa được xây dựng lại trên một khoảng đất cao, lưng dựa vào núi, mặt quay ra biển theo hướng Tây Nam, trước mặt là vùng đồng ruộng và các khe nước tự nhiên. Toàn bộ công trình được bao bọc bởi tường rào xây bằng đá núi, phía trước có cổng tam quan với 3 lối ra vào. Trong là một khoảng sân rộng vừa để làm nơi tập trung thiện nam tín nữ trong các ngày đại lễ, vừa tạo không gian thoáng đãng cho ngôi chùa. Chính điện được xây dựng khá quy mô với nhiều hàng cột bằng gỗ lim cao lớn, khung chịu lực chính là hệ kèo “trính chồng trụ đội” chia khoảng cách làm 3 lòng, tạo cho không gian ngôi chùa càng thêm rộng rãi. Hầu hết các kèo gỗ được chạm trổ nhiều đồ án, hoa văn tinh xảo vừa để trang trí tăng vẻ thẩm mỹ, vừa làm giảm đi sự cao to nặng nề của toàn bộ khung chịu lực bên trong. Hệ thống thờ tự trong chùa cũng khá phong phú đa dạng. Gian chính giữa là nơi thờ Tam thế Phật, hai gian tả hữu thờ Quan Thế Âm Bồ Tát và Đại Thế Chí Bồ Tát. Ngoài ra, tại chính điện còn thờ Quan Thánh Đế Quân, Ngọc Hoàng Đại Đế, hậu điện thờ sư tổ Đạt Ma cùng long vị của các vị hoà thượng trù trì đời trước. Với cách thức thờ tự như vậy thể hiện quan niệm tam giáo đồng nguyên của cư dân xứ Cù Lao và cũng là một quan niệm khá phổ biến của các ngôi chùa làng ở Hội An.

      Chùa Hải Tạng được xếp hạng di tích cấp quốc gia năm 2006.

Chùa Hải Tạng - Ảnh: Hồng Việt

 

      Lăng Ông Ngư: Tọa lạc tại thôn Bãi Làng, xã đảo Tân Hiệp (Cù Lao Chàm). Người dân biển Cù Lao Chàm tôn thờ cá Ông bởi tương truyền họ luôn được cá Ông cứu giúp khi gặp hoạn nạn trên biển. Nhà nước phong kiến xưa đã nhiều lần sắc phong và gia tặng các mỹ tự với ý nghĩa tôn vinh, đồng thời cho lập lăng thờ, cấp đất hương hoả, tạo điều kiện thuận lợi cho việc thờ cúng của ngư dân. Lăng Ông Ngư được xây dựng vào cuối thế kỷ XIX nằm giữa khu dân cư Xóm Đình thuộc thôn Bãi Làng. Lăng kiến tạo theo kiến trúc truyền thống với kiểu mái cuốn vòm thấp, sau có hậu tẩm. Mái lợp ngói âm dương, trên các bờ mái trang trí đề tài tứ linh, chim phượng, quy thư. Trước sân có bình phong đắp hình tượng “Thần Ngư hí nguyệt” (Cá thần vui với trăng). Nội thất gồm hai nếp ba gian. Gian giữa gắn liền với hậu tẩm, là nơi đặt các hòm xương cá Ông. Trước hậu tẩm có án thờ bằng gạch. Hai gian bên là nơi thờ các vị thần phò tá.

      Lăng Ông Ngư được xếp hạng di tích cấp quốc gia năm 2006.